Corbie (Korbea)

[szkic wpisu z roku 2014 znaleziony i uzupełniony]

Mała miejscowość ok. 10 km na wschód od Amiens, w widłach Sommy i rzeki Ancre, z pozostałościami zrujnowanego przez rewolucję opactwa benedyktyńskiego.  To owa przesławna Korbea, która sama założona w latach 50-tych VII stulecia przez mnichów z Luxeuil, opactwa powstałego we wcześniejszym stuleciu za przyczyną Irlandczyka – św. Kolumbana, dała w stuleciu kolejnym (822) początek Korbei Nowej – klasztorowi Widukunda nad Wezerą, skąd pierwsi Piastowie chętnie ściągali mnichów. Korbea, będąca fundacją regentki Neustrii i Burgundii Batyldy, wdowy po Chlodwigu II, szybko stała się, już za czasów późnych Merowingów, ważnym ośrodkiem religii i wiedzy, gdzie w skryptorium kopiowano i iluminowano manuskrypty oraz gdzie działała sławna w krajach Franków szkoła. Wśród kopiowanych ksiąg starożytności znalazły się m.in. dzieła Tertuliana oraz (co wiemy ze średniowiecznego inwentarza), znane dziś głównie z relacji Euzebiusza z Cezarei, z IV wieku (Historia kościelna), Hypomnemata św. Hegezypa żyjącego za czasów papieża Aniceta (II wiek po Chrystusie), opisujące dzieje Kościoła w I i II wieku. Jak pisze Euzebiusz, Hegezyp był konwertytą z judaizmu – stąd też w swoim dziele zawarł przekaz tradycji Kościoła w Jerozolimie (Euzebiusz cytuje in extenso jego relację o męczeństwie Jakuba Sprawiedliwego). Ślady Hegezypa odnajdujemy też w pismach Hieronima z Strydonu oraz Epifaniusza z Cypru.

Homiliarium Korbejskie: Św. Michał Archanioł

To w Korbei przypuszczalnie powstała pod koniec VIII stulecia słynna karolińska minuskuła. W roku 774, gdy Karol Wielki pokonał Longobardów i założył ich żelazną koronę, został tu wygnany władca z Pawii – Dezyderiusz. Za czasów Karola opatem Korbei był jego krewniak – św. Adalard, który założył wspomnianą wyżej Nową Korbeę. W IX stuleciu opactwo św. Piotra w Korbei liczyło około 300 mnichów i było większe niż tak znane klasztory jak podparyski Św. Dionizy czy Św. Marcin spod Tours. Przy potężnym opactwie szybko powstała świecka osada. W roku 1137 pożar strawił budynki klasztorne, ale zostały one szybko odbudowane w nowym stylu – gotyckim. W 2-giej połowie tegoż stulecia w Korbei powstał wielki zbiór kazań tzw. Homiliarium Corbeiense, z którego iluminacje zdobią ten tekst, co świadczy że opactwo znów działało prężnie. Renesans przyniósł, podobnie jak w innym klasztorach francuskich, wprowadzenie prawa komendy – wyznaczanie przez władców opatów negatywnie odbiło się na życiu monastycznym. Opatem był tu m.in. Mazarin a Richelieu zarządził przeniesienie 400 rękopisów z opactwa do Paryża (zostały one „puszczone na rynek” podczas rewolucji francuskiej – w znacznej liczbie kupił je rosyjski dyplomata i posłał do Sankt Petersburga). XVI wieku i 1 połowa XVII wieku przyniosły również niespokojne czasy konfliktów między królami Francji a władającymi Niderlandami Habsburgami, trapiących położone na pograniczu obu domen miasteczko i opactwo, jak również wojny hugenockie. W roku 1589 opat Corbie, arcybiskup Rouen, kard. Karol de Bourbon, rok wcześniej aresztowany na polecenie Henryka III Walezego (polskiego nieszczęsnego Henryka I) podczas opisywanych już tu krwawych zdarzeń w Blois, i uwięziony, został po śmierci Henryka uznany przez Parlament Paryski za króla Francji. Zmarł jednak wkrótce i władzę objął Henryk IV Bourbon.

Podobnie jak w innych klasztorach, pewną odnowę przyniosło powstanie w 1 połowie XVII wieku kongregacji św. Maura. Pod koniec XVII wieku był tu zakonnikiem Jean Mabillon – założyciel dyscyplin naukowych paleografii i dyplomatyki – zajmujących się krytyczną analizą dokumentów historycznych. W XVIII stuleciu podjęto przebudowę opactwa, ukończoną w roku 1775. Wkrótce ostateczny cios opactwu zadała jednak Wielka Rewolucja – mnichów przepędzono w sierpniu na podstawie dekretu z 2 listopada 1789 o przejęciu majątków kościelnych, dekretu z 13 lutego 1790 o zakazie ślubów monastycznych i zniesieniu zakonnych zgromadzeń oraz tzw. Konstytucji cywilnej kleru z lipca 1790. Znaczną część budynków sprzedano i zburzono, część zachowanych manuskryptów przeniesiono do Amiens (do dziś zachowało się około 200 rękopisów z Korbei). Pozostał kościół, który przeszedł wraz z miejscowością i jej mieszkańcami, ciężką próbę ogniową podczas walk nad Sommą na wiosnę 1918 roku.

MAPA

Plan podróży: Burgundia – Berze la Ville

Miejscowy klasztor będący przeoratem niedalekiego Cluny został utworzony w 2 połowie XI stulecia przez kluniackiego opata Hugona z Semur. W XVI wieku wzniesiono sąsiedni budynek klasztorny, zwany zamkiem mnichów. W roku 1791 rewolucja wyrzuciła stąd benedyktynów, zaś dawny zespół klasztorny sprzedano i zamieniono na zagrodę i stodołę. Miejscowa kamienna kaplica z 2 połowy XI w., kryta gontem z trzyprzęsłową nawą, zawiera okazałe freski z 1 połowy XII wieku łączące wpływy sztuki bizantyjskiej z ottońską, stanowiące jedną z najlepiej zachowanych pozostałości malarskiej sztuki kluniackiej. Dają one pewne pojęcie jak mogło wyglądać ongiś zniszczone przez rewolucję opactwo w Cluny.

Berze la Ville – widok ogólny (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chapelle_des_moines_Berz%C3%A9-la-ville.jpg)

W centrum absydy znajduje się Chrystus tronujący w mandorli, w otoczeniu 12 Apostołów. Poniżej przedstawieni zostali dwaj biskupi i diakoni Kościoła – św. Wincenty i św. Wawrzyniec, otaczani szczególną czcią w regionie. Poniżej znajdują się wizerunki sześciu świętych niewiast, w tym św. Agaty i Konsorcji. W jednej ze ślepych arkad umieszczono męczeństwo św. Wawrzyńca oraz śmierć św. Blasa. Kolory malowideł przetrwały dzięki użyciu naturalnych barwników takich jak lapis lazuli i ochra, a także dzięki ich zamalowaniu. Odsłonięto je pod koniec XIX wieku.

Absyda kaplicy w Berze la Ville (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Berz%C3%A9-la-Ville%2C_La_chapelle_aux_Moines_F_019_Be.jpg)

Plan podróży: Lyon

Lyon, mimo że liczy niecałe 500 tysięcy mieszkańców, jest trzecim co do wielkości, po Paryżu i Marsylii, miastem Francji. Jednakże cała aglomeracja lyońska liczy ponad 2 miliony mieszkańców, co daje jej drugie miejsce Ile-de-France. Początki Lyonu łączą się z ekspansją rzymską w Galii w pierwszym półwieczu przed Chrystusem. W roku 43 p. Chr. grupa rzymskich żołnierzy wyrzuconych z Vienne przez miejscową ludność założyła tu osadę Colonia Copia Felix Munatia Lugdunum, która stopniowo rozwinęła się w stolicę rzymskiej Galii – Lugdunum. Swój rozwój zawdzięczała dogodnemu położeniu nad Rodanem i Saoną, w węźle rzymskich dróg wiodących przez prowincję. Ich budowę nadzorował Oktawian August, który odwiedził Lugdunum trzykrotnie. W Lugdunum przyszli na świat późniejszy cesarz Klaudiusz, który podporządkował Rzymowi Brytanię, oraz zapamiętany z powodu okazałych term – Karakala.

Teatr w Lyonie (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Theatre-et-odeon-de-la-vill.jpg)

Miasto na początku II wieku liczyło około 70 tysięcy mieszkańców. Posiadało forum, świątynie, cyrk i teatry. Największy z nich, rozbudowany za czasów Hadriana, mógł pomieścić ponad 10 tysięcy widzów. Dla rozwijającego się chrześcijaństwa silny ośrodek rzymskiej władzy stanowiło tyleż dogodne, zwłaszcza z uwagi na dużą ilość mieszkańców pochodzenia greckiego, co ryzykowne pole misyjne. Za rządów Marka Aureliusza oraz Septyma Sewera Lyon doczekał się szeregu męczenników, do których należeli m.in. pierwszy biskup miasta Potyn, Blandyna, i Epipodiusz. Głównym miejscem egzekucji był miejscowy amfiteatr. Biskupem Lugdunum po śmierci Potyna został, uznawany za jednego z ojców Kościoła, Ireneusz, autor szeregu dzieł patrystycznych, rozprawiających się m.in. z gnostycyzmem, w tym traktatu „Przeciw herezjom”. Według tradycji, poniósł on śmierć męczeńską na początku III wieku, za panowania Septyma Sewera. Po ostatecznym zakończeniu prześladowań chrześcijańskich Lugdunum stało się stolicą jednej z głównych diecezji galijskich. W V wieku innym sławnym teologiem pochodzącym z miasta stał się Sydoniusz Apolinary.

Widok na wzgórze Fourviere (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Three_sights_Lyon.JPG)

W roku 461, podczas, gdy pod naporem Hunów i innych ludów, waliło się Cesarstwo Zachodniorzymskie, Lyon stał się stolicą państwa burgundzkiego. W tzw. wiekach ciemnych istotną rolę ośrodków cywilizacyjnych pełniły klasztory. Zakonne zgromadzenia pojawiły się także w Lyonie W VIII wieku Lyon stał się częścią monarchii karolińskiej. W wyniku jej podziału traktatem w Verdun z roku 843 przypadł Lotarowi, a następnie wszedł w skład królestwa Arles i Burgundii. W roku 1078 przyznał miejscowym arcybiskupom tytuł „prymasa Galii”, zachowywany do dziś. W roku 1157 cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego Fryderyk Barbarossa nadał miejscowemu arcybiskupowi tytuł hrabiego Lyonu. W roku 1245 w Lyonie zebrał się sobór powszechny, zwołany przez papieża Innocentego IV, który, po krótkim procesie, zdetronizował Fryderyka II z rzymskiego tronu cesarskiego. Sobór obradował również nad nieprawościami duchownych i wiernych świeckich. Innocenty IV podjął również wówczas decyzję o wysłaniu poselstwa Giovanniego di Piano Caprini do wielkiego chana Mongołów, w którym uczestniczył zakonnik z Wrocławia – Benedykt Polak.

Katedra św. Jana Chrzciciela nocą (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:La_Cath%C3%A9drale_Saint-Jean_de_nuit.JPG)

Drugi sobór lyoński w roku 1274, zwołany przez Grzegorza X podjął próbę unii z patriarchą Konstantynopola, która, z przyczyn głównie politycznych (m.in. niepowodzenie zorganizowania kolejnej krucjaty), nie dała trwałego rezultatu. Doprecyzowano również zasady papieskiego konklawe i zajęto się problemem symonii w Kościele. W roku 1305 w Lyonie miała miejsce papieska koronacja Klemensa V, jedenaście lat później – koronacja Jana XXII. W międzyczasie skończyła się jednak niezależność miasta – w roku 1312 Filip Piękny przyłączył je do królestwa Francji. Mimo przyłączenia do Francji i położenia na jego pograniczach, Lyon rozwijał się, głównie dzięki handlowi z Italią. Równocześnie, wojna stuletnia powodowała słabość polityczną królestwa, co dawało lyończykom dozę niezależności. Skończyła się ona wraz z sukcesami Karola VII w walce ze stroną angielską i traktatem w Arras roku 1435, który oznaczał przywrócenie królewskich porządków. W roku 1436 wybuchł tu bunt przeciw związanemu z tym opodatkowaniu, który zmusił samego monarchę do pojawienia się w mieście, w grudniu tego roku. Skończyło się wyrokami śmierci lub banicji dla głównych uczestników rebelii. Rządy królewskie przynosiły jednak również miastu profity – za panowania Ludwika XI cztery wielkie jarmarki ściągały kupców z całej Europy, głównie wspomnianej już Italii. Zaangażowanie Francji w wojny włoskie powodowało wzrost wymiany na tym kierunku. Handlowano przyprawami i suknem, głównie jedwabiem. W mieście pojawili się również bankierzy florenccy, stało się również ono pod koniec XV wieku ośrodkiem nowego rodzaju usług – drukarskich.

Dawne opactwo Ainay (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Abbaye_Ainay_Lyon.jpg)

2 połowa XVI wieku przyniosła wojny religijne – w roku 1562 miasto zajęli hugenoci, odciskając na nim piętno ikonoklazmu. Stulecia XVII i XVIII to okres rozwoju przemysłu, głównie tkackiego. Podczas rewolucji francuskiej końca XVIII wieku Lyon stał się jednym z ośrodków wsparcia Żyrondy. W roku 1793 miasto zostało oblężone przez wojska rewolucyjne i po 2 miesiącach skapitulowało. Zdobywcy zaprowadzili terror – wykonano egzekucje na ponad 2000 osobach, niszczono również miejskie budynki. Ich rekonstrukcję zarządził później Napoleon Bonaparte. Napoleon, prowadząc ekspansję poprzez prowadzone wojny, wymuszał również na innych dworach europejskich kupowanie lyońskiego jedwabiu. Dalszy okres XIX wieku przyniósł ugruntowanie pozycji Lyonu jako jednego z głównych ośrodków przemysłowych Francji. Pod koniec tego stulecia w Lyonie istniało 310 zakładów włókienniczych bazujących na jedwabiu, zatrudniających łącznie ponad 200 tysięcy pracowników. Podczas II wojny światowej Lyon znalazł się w strefie kontrolowanej bezpośrednio przez III Rzeszę Niemiecką. Miano rzeźnika Lyonu uzyskał wówczas Klaus Barbie, zwalczający przejawy oporu.

Bazylika Notre-Dame (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lyon-Basilique-de-Fourvi%C3%A8res.jpg)

Bogata przeszłość Lyonu pozostawiła po sobie liczne zabytki. Najbardziej imponującą pozostałością czasów antycznych jest dawny teatr, którego budowę rozpoczęto za czasów Oktawiana Augusta, około 15 roku przed Chrystusem, a który rozbudowano za czasów Hadriana, na początku II wieku. Po przebudowie osiągnął średnicę 108 metrów i pojemność ponad 10 000 osób. Do dziś odbywają się tu wydarzenia kulturalne. Katedra prymasowska św. Jana Chrzciciela stoi na miejscu pierwszego kościoła z czasów św. Potyna i św. Ireneusza, który w VI wieku zastąpiono nowym kościołem. Wznoszenie obecnej budowli rozpoczęto w XII wieku, zakończono dopiero w roku 1476. Wnętrze ma 80 metrów długości, szerokość od 20 (prezbiterium) do ponad 32 metrów (nawa). Po obu stronach ołtarza znajdują się krzyże upamiętniającą tzw. unię lyońską między Kościołem rzymskim a Bizancjum. Uwagę zwraca również XV-wieczna kaplica bourbońska oraz zegar astronomiczny z XIV wieku. Przy katedrze, w romańskim budynku mieści się muzeum – skarbiec katedralny.

Katedra św. Jana Chrzciciela – widok ze wzgórza Fourviere (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:007._Photo_prise_depuis_les_toits_de_la_Basilique_Notre-Dame_de_Fourvi%C3%A8re.JPG)

Bazylika św. Marcina w Ainay zachowuje cechy romańskie. Pierwszy kościół według tradycji powstał tu by upamiętnić chrześcijańskich męczenników z II wieku. Wspomina go kronikarz Grzegorz z Tours. W roku 859 powstało tutaj opactwo benedyktyńskie. Obecny kościół był budowany pod koniec XI wieku. Został konsekrowany w roku 1107 przez papieża Paschalisa, a poświęcono go św. Marcinowi z Tours. Podczas I soboru lyońskiego w roku 1245 uznano pierwszeństwo opactwa Ainay przed ponad 70 opactwami i klasztorami w Burgundii i Prowansji. Posiadało ono rozległe włości ziemskie. Nic dziwnego, że nad majątkiem pieczę zapragnął roztoczyć król, wprowadzając w XVI wieku, prawo komendacji, to jest nominacji miejscowych opatów. Powyższe spowodowało, że godność opata była traktowana jako godność rządcy pokaźnych dóbr, co odbiło się niekorzystnie na życiu duchowym. W roku 1562, podczas jednej z odsłon wojen hugenockich, żołnierze barona des Ardets splądrowali budynki klasztorne oraz sam kościół. Odbudowywano go powoli, choć w roku 1600 król Henryk IV zatrzymał się w opactwie z okazji ślubu z Marią Medyceuszką, który miał miejsce w lyońskiej katedrze. Ostatni zakonnicy opuścili opactwo w roku 1685, a klasztorny kościół stał się parafialnym. Rewolucja zaprowadziła swoje porządki – kościół zmieniono w spichlerz, przez co uległ dewastacji, a dawny pałac opacki zburzono. W roku 1802 kościół ponownie konsekrowano, a w ciągu XIX wieku Francuzi odnowili to co zniszczyli. W roku 1905 papież Pius X nadał kościołowi godność bazyliki.

Bazylika św. Marcina (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Abbaye_ainay_Lyon.jpg)

Kościół św. Bonawentury ocalał podczas „porządków” miasta za Napoleona III kiedy to powstała ulica Cesarska (obecnie Republikańska). Jak patron wskazuje należał pierwotnie do franciszkanów, czyli kordelierów, jak nazywają ich Francuzi. Sam św. Bonawentura, doktor Kościoła, zwany Doktorem Serafickim, autor wspaniałego traktatu o Trójcy świętej, gdzie uznawał miłość za podstawę relacji między Boskimi Osobami, dla franciszkanów był tym, kim św. Tomasz z Akwinu dla zakonu kaznodziejskiego. Zmarł w Lyonie, podczas soboru, w lutym roku 1274 i tu też odprawiono mu Requiem. Wznoszenie obecnego kościoła zajęło zaledwie dwa lata – od roku 1325 do roku 1227. Kościół pierwotnie otrzymał wezwanie św. Franciszka z Asyżu. W roku 1482 papież Sykstus IV ogłosił Bonawenturę świętym i powiększany wówczas kościół w Lyonie otrzymał jego imię. W roku 1607 przeprowadzono przebudowę chóru. Rewolucja francuska końca XVIII wieku potraktowała kościół podobnie jak bazylikę św. Marcina, zamieniając go w magazyn zbożowy. W roku 1806 został ponownie konsekrowany, a następnie poddany remontowi. Pod koniec XIX wieku przeprowadzono rozbiórkę budynków przylegających do budowli.

Kościół św. Bonawentury (źródło i licencja: https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89glise_Saint-Bonaventure_de_Lyon#/media/File:P1090039_L%27eglise_Saint_Bonaventure_a_Lyon.JPG)

Patronem kościoła Saint-Nizier jest św. Nicecjusz, biskup Lyonu i patriarcha Kościoła z VI wieku. Kościół powstał w V wieku, na gruzach rzymskiej świątyni Attysa – bóstwa wegetacji, co ciekawe – przedstawianego w czapce frygijskiej, która stała się później symbolem rewolucji francuskiej. Kościół upamiętniał męczeństwo chrześcijan w Lyonie, w roku 177 i stał się miejscem pochówku lyońskich biskupów. Jednym z nich był Nicecjusz, który zmarł w opinii świętości i którego wstawiennictwu przypisywano liczne cuda. W VII wieku opatem był tutaj św. Austregisilus, późniejszy biskup Bourges. W VIII wieku kościół padł ofiarą kampanii wojennych z udziałem Saracenów i wojsk Karola Młota. Odbudowano go w IX wieku. W roku 1253 kościół podpalili ówcześni komuniści – waldensi, oburzeni jego bogatym wystrojem. Gotycką formę kościół otrzymał podczas przebudowy, która, między innymi wskutek wojny stuletniej, trwała od XIV do 2 połowy XVI wieku. Portal wejściowy ma charakter renesansowy. W roku 1562 stał się obiektem napaści hugenotów, którzy zbezcześcili groby biskupów Lyonu. Kolejni rewolucjoniści – ci z końca XVIII wieku kościół zmienili w spichlerz mąki. Planowano zmienić go w galerię, co spotkało się ze sprzeciwem mieszkańców. W XIX wieku kościołowi przywrócono funkcję sakralną i poddano remontowi oraz rozbudowie.

Kościół St-Nizier (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%C3%89glise_Saint-Nizier%2C_Lyon.jpg)

Kościół św. Pawła, znajduje się w dzielnicy o tej samej nazwie. Pierwszy kościół na tym miejscu powstał w połowie VI wieku, konsekrowany przez ówczesnego biskupa św. Sacerdosa. Po zniszczeniach w roku 732, został odbudowany na początku IX stulecia. W X wieku stał się kościołem cmentarnym. Rozbudowany w XI i XII wieku, otrzymał romańsko-gotycką formę. W roku 1440 wzniesiono dzwonnicę. W roku 1562, podczas ataku kalwinistów na miasto odniósł uszkodzenia. W roku 1793 rewolucjoniści zamienili go w magazyn saletry. Ponownie konsekrowano go w roku 1801. Wymagał remontu, który stopniowo przeprowadzano – w roku 1818 rozebrano grożącą zawaleniem 24-metrową, kamienną iglicę wieży, w roku 1835 otrzymał romańską w formie latarnię, w roku 1877 neogotycki portal, a pod koniec XIX wieku malowidła w prezbiterium. W roku 1982 zrekonstruowano kamienną iglicę wieży.

Przy lyońskiej katedrze (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:De_saint-%C3%89tienne_%C3%A0_Saint-Jean.JPG)

Na wzgórzu nad miastem znajduje się bazylika mniejsza Notre-Dame de Fourvière. Jej budowę przeprowadzono z prywatnych funduszy w latach 1872-1884 w miejscu rzymskiego forum Trajana. Miała być wotum za ocalenie miasta przed morem w roku 1643, przed cholerą w roku 1832 oraz przed Prusakami w roku 1870. Z tej okazji co roku w święto Niepokalanego Poczęcia Matki Boskiej – 8 grudnia w oknach domów lyońskich zapalają się świece. Podobnie jak paryska bazylika Sacre-Coeur na Montmartre budowa lyońskiej Notre-Dame miała być również aktem ekspiacji za dzieła rewolucji francuskiej. Jej styl odwołuje się do sztuki romańskiej i bizantyńskiej – posiada cztery główne wieże oraz dzwonnicę z pozłacaną statuą Maryi na szczycie. Wewnątrz dwupoziomowego sanktuarium znajdziemy zarówno witraże, jak i mozaiki. Przy bazylice znajduje się muzeum sztuki sakralnej.

Wnętrze bazyliki Notre-Dame (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lyon-Notre-Dame-de-Fourvi%C3%A8res-int%C3%A9rieur.jpg)

Plan podróży: Vienne

Miasto nad Rodanem leży dziś w cieniu pobliskiego Lyonu. Jako stolica jednego z plemion galijskich zostało w roku 47 przed Chrystusem podbite przez Juliusza Cezara, stając się na krótko ośrodkiem rzymskiej prowincji, który przeniesiono po buncie galijskim roku 44 p. Chr. do nowo założonego pobliskiego Lugdunum. Ślady tego okresu w postaci m.in. rzymskiego teatru, świątyni Augusta i Liwii zbudowanej za czasów Klaudiusza w typie korynckim, dawnego obelisku z nieistniejącego cyrku, oraz resztek umocnień do dziś są w mieście widoczne. W roku 6 w Vienne znalazł się na wygnaniu były etnarcha Judei, następca Heroda zwanego Wielkim – Herod Archelaos. Pod koniec I wieku, według tradycji dotarł tu uczeń św. Pawła – Krescencjusz, a list z roku 177 sporządzony w związku z męczeństwem tzw. męczenników lyońskich i diakona z Vienne potwierdza istnienie wspólnot kościelnych w Vienne i Lyonie. Miasto stało się jednym z pierwszych biskupstw Galii, oficjalnie ujawnionych po edykcie mediolańskim Konstantyna Wielkiego, a wspomniana świątynia Augusta po edyktach cesarza Teodozjusza została konsekrowana jako kościół (rewolucjoniści francuscy wykorzystywali ją jako świątynię Rozumu).

Pozostałości rzymskiego teatru w Vienne (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vue-g%C3%A9n%C3%A9rale.JPG)

W połowie V wieku w Vienne powstało arcybiskupstwo, którego metropolita konkurował z lyońskim o tytuł prymasa Galii. Istniało ono do roku 1790 kiedy to swoje porządki wprowadziła rewolucja, a jego likwidację potwierdził konkordat z roku 1801. Vienne stało się ważnym ośrodkiem myśli chrześcijańskiej, miało też wpływ na rok liturgiczny Kościoła. Zniesione dopiero po Soborze Watykańskim II tzw. dni krzyżowe z modlitwami przebłagalno-proszalnymi mają swoje źródło w Vienne V wieku, kiedy to biskup miasta św. Mamert po szeregu klęsk żywiołowych wprowadził je aby pokrzepić miejscowych wiernych. Godnym następcą św. Mamerta stał się św. Awicjusz, który objął funkcję biskupa Vienne w roku 490. To za jego czasów powstał kościół św. Piotra, powstawały także klasztory. Na polu religijnym – Awicjusz nawrócił na katolicyzm syna ariańskiego władcy Burgundów Gondebalda – Zygmunta. Był autorem szeregu kazań, listów i poematów. W połowie V wieku Vienne zajęli Burgundczycy. Pod koniec tego stulecia stało się areną rywalizacji między Gonebaldem a Chlodwigiem. Z Vienne pochodziła zresztą druga małżonka Chlodwiga Klotylda, która przyczyniła się do chrztu władcy Franków.

Dawna świątynia Augusta i Liwii (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vienne_%E2%80%94Temple_d%E2%80%99Auguste_et_de_Livie.JPG)

Merowingowie ostatecznie zajęli dolinę Rodanu w roku 533 – zdobywcą był wnuk Chlodwiga Tibert. Początek VII wieku był czasem zbrodni na miejscowym biskupie Dezyderiuszu jakiego dokonano na rozkaz regentki merowińskiej Brunhildy, którą ten skrytykował publicznie za okrucieństwo. Biskupa najpierw pozbawiono urzędu, a potem – w roku 607 ukamienowano. Brunhilda, która, niezależnie od popełnianych okrucieństw była też fundatorką szeregu klasztorów – m.in. w Laonie i Autun, stała się pierwowzorem znanej postaci z germańskiej sagi o Nibelungach. Miasto leżało również na szlaku przechodzących doliną Rodanu najeźdźców – w roku 538 splądrowali je Lombardowie, w roku 730 Saraceni. Tych ostatnich przegnał Karol Młot, który środki na kampanie pozyskiwał m.in. poprzez rekwizycję mienia kościelnego. Tradycję tę kontynuował Pepin Krótki. Stabilizacja władzy karolińskiej przyniosła z kolei przywileje ze strony Karola Wielkiego.

Rzeka Rodan w Vienne (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:VIENNE_(juillet_2009)_003.jpg)

Za czasów karolińskich traktat w Verdun z roku 843 pozostawił Vienne w środkowej Frankonii, a w roku 870 Karol Łysy nadał tutejsze ziemie hrabiemu Boso z Prowansji, który w roku 879 ogłosił się jej królem. Po śmierci w roku 887 został pochowany w miejscowej katedrze św. Maurycego. W tym okresie biskupem Vienne był Adon – autor martyrologium i kroniki świata aż po wiek IX, zawierającej m.in. listę miejscowych biskupów. Vienne przeszło następnie pod rządy władców zachodniofrankijskich, zaś w roku 933 znalazło się w granicach królestwa Arles by w roku 1032 w drodze dziedziczenia wejść w obręb Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Kolejni władcy uznawali niezależność miejscowych arcybiskupów, która utrzymywała się aż do roku 1449 kiedy to ówczesny metropolita uznał zwierzchność króla Francji. Miejscowy arcybiskup z przełomu XI i XII wieku Guy de Bourgogne w roku 1119 został papieżem, przyjmując imię Kaliksta II. Został koronowany na papieża właśnie w katedrze w Vienne. W roku 1225 arcybiskup Jan Bernini ustanowił samorząd miejski. Między październikiem roku 1311 a majem roku 1312 w Vienne miał miejsce sobór, w którym brało udział około 100 hierarchów Kościoła oraz wielu świeckich.

Fasada katedry w Vienne (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Facade_Cath%C3%A9drale_Vienne_2.JPG)

Podczas soboru papież Klemens V pod naciskiem króla Francji Filipa Pięknego wydał bulle likwidujące zakon templariuszy oraz przekazujące jego mienie zakonowi szpitalnemu św. Jana. W roku 1335 Filip VI de Valois zajął przedmieścia Vienne – wieś Sainte-Colombe, fortyfikując je. Było to preludium do dalszych zakusów na biskupie terytorium – w roku 1349 delfinat Vienne został sprzedany przez ówczesnego władcę Humberta II następcy tronu Francji. Powyższe miało wpływ na zaangażowanie rejonu Vienne w wojnę stuletnią. W roku 1430 wspierający Burgundczyków książę Orange zagroził Vienne, został jednak pokonany. W roku 1450 kolejny delfin – Ludwik, syn Karola VII skłonił arcybiskupa Vienne do podporządkowania mu osłabionego przez wojnę i zarazy miasta.

Nabrzeże Rodanu w Vienne (źródło i licencja: https://fr.wikipedia.org/wiki/Vienne_%28Is%C3%A8re%29#/media/File:Vienne_%28avril_2009%29.jpg)

Przyłączenie do Francji miało dla miasta negatywne skutki – utraciło ono uprzywilejowaną pozycję. Również miejscowi biskupi byli odtąd mianowani przez króla, często spoza granic, co powodowało utratę znaczenia metropolii.1 połowa XVI wieku to z kolei okres wystąpienia kaznodziejów protestanckich. Jednym z nich był Michael Servetus, który publikował tu swoje dzieła. Servetus został spalony potem w Genewie na stosie przez Kalwina. W 2 połowie XVI wieku zaczęły się niepokoje wywoływane przez hugenotów. W marcu 1561 sprawcy hugenoccy zniszczyli złotą figurę św. Maurycego, która zdobiła portal katedry w Vienne. Zostali pochwyceni i po procesie skazani na śmierć. W marcu roku 1562 siły hugenockie pod baronem des Adrets zdobyły miasto – rozpoczęto bezczeszczenie i dewastację miejscowych kościołów, m.in. katedry św. Maurycego. We wrześniu tegoż roku oddziały katolickie odzyskały miasto. W roku 1567 ponownie doszło do zajęcia Vienne przez hugenotów – jednym z ich przywódców był były arcybiskup Aix Jean Saint-Chamond, który przeszedł na kalwinizm. Plądrowano kościoły, klasztory i inne mienie kościelne. Spalono wtedy klasztory franciszkański i św. Maurycego. Po miesiącu hugenockich rządów w mieście odbiły je oddziały księcia Nevers.

Zniszczone figury w katedrze w Vienne (źródło i licencja: https://fr.wikipedia.org/wiki/Cath%C3%A9drale_Saint-Maurice_de_Vienne#/media/File:Bas_Relief_Cath%C3%A9drale_Vienne.JPG)

Po objęciu tronu Francji przez Henryka Nawarry Vienne jeszcze przez kilka lat opierała się nowemu władcy. Wiek XVII przyniósł dalsze zmniejszenie znaczenia miasta, które dodatkowo trapiły klęski żywiołowe oraz przemarsze żołnierzy podczas wojen prowadzonych przez Ludwika XIV. To jednak także okres powstania kolegium jezuickiego i rozwoju miejscowych zakonów. Rewolucja francuska przyniosła zamknięcie klasztorów, które zostały przejęte przez władze i sprzedane. Aby podkreślić udział miasta w ruchu rewolucyjnym zmieniono jego nazwę na Vienne-la-Patriot. Katedrę przekształcono w magazyn zbożowy i miejsce zgromadzeń, została konsekrowana ponownie jako kościół w roku 1804. Ostatni z arcybiskupów – Karol Franciszek w listopadzie 1790 został zmuszony do udania się na wygnanie, pałac arcybiskupi, część kaplic oraz krużganek katedralny zostały zburzone. W roku 1869 spłonęła północna wieża katedry.

Ratusz w Vienne (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vienne.Hotel.de.Ville.2.jpg)

Bogata przeszłość spowodowała, że oprócz wspomnianych pozostałości antycznych w Vienne zachowało się sporo zabytków. Obecna gotycka bryła dawnej katedry św. Maurycego została ukończona w roku 1529, choć najstarsze, romańskie części budowli są datowane na 1 połowę XII stulecia. Została konsekrowana przez papieża Innocentego IV w roku 1251. Zbudowana w formie prostej, trzynawowej bazyliki (bez transeptu) ma długość 96 metrów i wysokość około 30 metrów. Efektowna fasada zachodnia ukończona w XVI wieku wznosi się na tarasie nad doliną Rodanu. Jej portale pochodzą z XIV (prawy) i XV (pozostałe wieku). Dekoracje rzeźbiarskie, witraże i wyposażenie wnętrza zostały poniszczone zarówno przez hugenotów w roku 1562, jak i ich duchowych następców podczas rewolucji francuskiej. Jedyny witraż jaki przetrwał – z XVI wieku znajduje sie w absydzie prawej nawy i przedstawia Pokłon Trzech Króli oraz św. Maurycego i Jakuba. Zachowały się natomiast romańskie kapitele ze scenami biblijnymi oraz motywami roślinnymi. XIII-wieczne rzeźby przedstawiające podróż Trzech Mędrców pochodzą przypuszczalnie ze zniszczonego lektorium. W północnym portyku trzy XII-wieczne rzeźby, przypominające stylistykę znaną z Autun przedstawiają apostołów. XIII-wieczne kamienne siedzenie biskupie znajduje się w środkowej absydzie.

Nawa katedry w Vienne (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nef_Cath%C3%A9drale_Vienne.JPG)

Najstarsze partie wczesnoromańskiego kościoła św. Piotra pochodzą z końca V wieku. Pełnił on funkcję kościoła pogrzebowego miejscowych biskupów, w tym św. Mamerta. W VI wieku pojawili się tu benedyktyńscy mnisi. Kościół został rozbudowany jako część opactwa benedyktyńskiego za czasów karolińskich – w IX wieku. Uwagę przykuwa wieża dzwonnicza z końca XI wieku oraz jej współczesny portal południowy bogato rzeźbiony – z figurą świętego patrona. Podczas wielkiej rewolucji obiekt wraz z klasztorem został zabrany mnichom i splądrowany, od roku 1809 mieści muzeum zawierające m.in. lapidarium z dawnego klasztoru.

Dawny kościół św. Piotra (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vienne_-_Iglesia_de_San_Pedro_-_Museo_arqueologico.JPG)

Drugim benedyktyńskim klasztorem w Vienne był założony w VIII wieku klasztor położony przy kościele Saint Andre en Bas. Sam kościół z X wieku został rozbudowany w stylu romańskim w połowie XII stulecia, w XIII wieku dodano kaplice. Stalle chóru są barokowe i pochodzą z początku XVIII stulecia. Fasadę zachodnią przebudowano podczas prac konserwacyjnych na pocz. XX wieku. Zachował się krużganek klasztorny z połowy XII wieku – kapitele zawierają głównie motywy roślinne, ale znajdziemy tu również np. Samsona z lwem oraz niedźwiedzia w winnicy. Na wzgórzu Salomona znajdują się ruiny XIII-wiecznego zamku, wzniesionego na podwalinach rzymskich fortyfikacji przez arcybiskupa Jana z Bernini. W połowie XIV wieku odnowił go delfin Ludwik, następca Karola VII. Uszkodzony podczas wojen hugenockich został częściowo rozebrany na rozkaz kardynała Richelieu w latach 30-tych XVII wieku.

Dawny kościół benedyktyński (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%C3%89glise_Saint-Andr%C3%A9-le-Bas._010.JPG)

Plan podróży: Owernia – La Chaise Dieu

Miejscowość położona jest na malowniczym granitowym płaskowyżu, na wysokości 1082 m n.p.m. Jej nazwa – „Boża stolica” odnosi się do opactwa benedyktyńskiego, założonego tu w roku 1043 przez św. Roberta de Turlande, kanonika kościoła św. Juliana w niedalekim Brioude. Robert, który w Cluny podczas nowicjatu poznał opata Odylona był pierwszym opatem zgromadzenia. Opactwo szybko się rozrosło i przed śmiercią Roberta w roku 1067 skupiało 300 mnichów i 42 zależnych przeoratów. Robert został kanonizowany w roku 1095 przez Urbana II. W roku 1097 przybył tu przed wyruszeniem na wyprawę krzyżową do Jerozolimy Rajmund Saint-Gilles, hrabia Tuluzy. Zatrzymywali się tu także Kalikst II oraz w roku 1132 po buncie w Rzymie – Innocenty II.

La Chaise Dieu – widok ogólny (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:La-Chaise-Dieu_JPG0_%287%29.JPG)

Kolejnym papieżem związanym z Chaise Dieu był Klemens VI, który złożył tu śluby zakonne, stał się patronem XIV-wiecznej rozbudowy kościoła, a po śmierci złożono tu jego doczesne szczątki. W 1516 roku w opactwie wprowadzono system Commendandum – nominalnymi jego opatami byli m.in. kardynałowie Richelieu i Mazarin. W sierpniu 1562 opactwo zajęli i splądrowali kalwini. W XVII w. w opactwie wprowadzono reformę św. Maura. Kompleks klasztorny został odbudowany w stylu barokowym po pożarze w roku 1695. Opactwo działało do wielkiej francuskiej rewolucji, kiedy to pozostałych 40 mnichów zostało stąd wyrzuconych. Gotycki kościół św. Roberta pochodzi z połowy XIV wieku, pracował nad nim Hugon Morel – architekt pałacu papieskiego w Awinionie.

Fasada wejściowa kościoła (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:La_Chaise-DieuP1080286.jpg)

W kościele znajduje się znany fresk Taniec śmierci z połowy XV stulecia. Za śmiercią oraz Adamem i Ewą podążają koronowane głowy: papież, legat, potem możni – legat papieski, książę, kardynał, konstabl, patriarcha, rycerz, opat, potem niższe stany – mieszczanin, kupiec, niewiasta, prawnik, minstrel, urzędnik, oracz, mnich, dziecię i pielgrzym. Znajduje się tu także zespół arrasów przedstawiających sceny z Pisma Św. w tym scenę Noli me tangere, XVII-wieczne organy, lektorium oraz, w chórze 144 dębowe, rzeźbione stalle. Zachował się w części gotycki dziedziniec klasztorny z końca XIV wieku oraz część budynków zespołu.

Dawny dziedziniec klasztorny (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:La-Chaise-Dieu_JPG0_%286%29.JPG)

Plan podróży: Owernia – Lavaudieu

Miejscowość położona nad rzeką Senouire, zaliczana do najładniejszych we Francji – ze starymi uliczkami i domami swoje dzieje związała z miejscowym klasztorem benedyktynek. Założył go w roku 1057 św. Robert Turlande z Brioude, który wcześniej był założycielem pobliskiego opactwa Chaise-Dieu, matki wielu klasztorów Owernii. Klasztor w Lavaudieu, z którego benedyktynki wyrzuciła rewolucja, posiada jedyny zachowany w Owernii po zniszczeniach rewolucji dziedziniec. Zachował również romańskie freski wykazujące wpływy sztuki bizantyńskiej. Zespół klasztorny oraz przylegający doń kościół ukończono w XII wieku. W roku 1176 bulla papieża Aleksandra III potwierdziła przywileje i darowizny na rzecz opactwa.

Pod murami dawnego opactwa (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:F08.Lavaudieu.0151.JPG)

W XIII wieku do północnej części nawy dobudowano kaplice boczne. W XIV wieku nawa otrzymała dekoracje malarskie przedstawiające sceny z Męki i Śmierci Chrystusa, po stronie południowej – malowidła stanowią świadectwo ponurego czasu Czarnej Śmierci. Franciszek I, rozbijając autonomię opactw, wprowadził w 1 połowie XVI wieku system królewskiej komendatury, na który w wyniku wojen włoskich papież wyraził zgodę w roku 1516. Opatami mogli być ludzie świeccy, którzy z dóbr opactwa czerpali dochody, zaś faktyczny zarząd nad zakonnikami pozostawiali przeorom, co przyczyniało się do rozpadu życia duchowego. W XVI wieku nastąpiło również odejście od reguły benedyktyńskiej na rzecz reguły św. Augustyna.

Chrystus tronujący w Lavaudieu (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Abbaye_de_Lavaudieu_-_Fresque_-_JPG1.jpg)

W roku 1791 rewolucja zamknęła opactwo, które zostało sprzedane kilku miejscowym rolnikom. W roku 1793 rozebrano na polecenie władz rewolucyjnych dzwonnicę. Dziedziniec klasztorny był użytkowany jako obora, przez co jego zachodnia część została przebudowana. Kościelne freski przetrwały wielką rewolucję, bo były zamalowane – odkryto je dopiero w latach 60-tych XX wieku. Pozostałości po klasztorze pozabezpieczano.

Dawny dziedziniec klasztorny (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Abbaye_de_Lavaudieu_-_Clo%C3%AEtre_-_JPG1.jpg)

Plan podróży: Owernia – Saint-Flour

Historyczna stolica górnej Owernii składa się z dwóch części – górna leży na wulkanicznym płaskowyżu Cantal, około 900 m n.p.m., miasto dolne – w dolinie rzeki Ander. W okolicy znajdują się ślady osadnictwa z epoki brązu, w tym także dolmeny. W czasach rzymskich znajdowała się tu kolonia Indiciacum przy szlaku handlowym. Obecna nazwa miasteczka wywodzi się od św. Florusa – biskupa z V w., który ewangelizował okolicę. Miasteczko rozwinęło się wraz z założeniem około roku 1020 miejscowego klasztoru benedyktyńskiego, należącego do kongregacji kluniackiej. Z inicjatywy Odylona wzniesiono wtedy romańską bazylikę. W roku 1317 rezydujący w Awinionie papież Jan XXII dokonał utworzenia diecezji Saint-Flour obejmującej górną Owernię. Powyższe spowodowało wzrost znaczenia miasta – w XIV wieku rozbudowano miejscowe umocnienia.

Saint-Flour (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saint-Flour_depuis_les_berges_de_L%27Ander.jpg)

Podczas rewolucji francuskiej, poza wypędzeniem miejscowych benedyktynów, doszło do zmiany nazwy miasta poprzez usunięcie z niej świętego patrona. Powrócił do niej za czasów Restauracji. W mieście górnym zachowały się dawne umocnienia i bramy oraz stare zabudowania, w dolnym – gotycki most mnisi. Budowę gotyckiej katedry rozpoczęto pod koniec XIV stulecia po zawaleniu się północnej części romańskiej bazyliki. Została konsekrowana w roku 1466. Trójnawowa i czterowieżowa budowla o długości 65 metrów i wysokości 44 metrów wzniesiona została z ciemnego bazaltu. Fasada jest stosunkowo skromna. Okna witrażowe przedstawiają sceny biblijne oraz z życia św. Florusa. Podczas rewolucji katedra została splądrowana i następnie zamieniona w świątynię bogini Rozumu. Konsekrowano ją ponownie w roku 1802, w połowie XIX stulecia przeprowadzono prace restauracyjne. Rozebrano wtedy dwie boczne wieże.

Saint-Flour miasto górne (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wikiFile: Saint-flour%2C_la_ville_haute.jpg)

Co ciekawe, katedra w Saint-Flour jest najwyżej położoną katedrą w Europie – na wysokości 892 m n.p.m. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na znajdującą się z lewej strony prezbiterium drewnianą, czarną figurę Chrystusa z drewna orzechowego, przypuszczalnie z XIII wieku. Wyposażenie kościoła wskutek zniszczeń rewolucji pochodzi głównie z XIX wieku. Polichromie w prezbiterium przedstawiające kapłana odprawiającego Mszę św. za dusze czyśćcowe (po lewej) i piekło (po prawej) przetrwały, bo były zamalowane. Odkryto je dopiero w roku 1851. Z tarasów przy katedrze roztacza się ładna panorama dolnego miasta oraz doliny rzeki Ander.

Widok na miasto górne (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saint-flour-ville-haute.jpg)

Gotycką kolegiatę Notre-Dame z XIV wieku rewolucjoniści przeznaczyli w XIX wieku na targ zbożowy, została odnowiona dopiero na początku XXI wieku. Gotycki charakter ma również kościół św. Wincentego z XV w. (dawny dominikański), który w latach rewolucji był używany jako miejsce spotkań jakobinów, a potem jako świątynia masońska. Wewnątrz znajdują się odrestaurowane XV-wieczne freski przedstawiające św. Annę.

Kościół Notre-Dame (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saint-Flour_-_%C3%89glise_Notre-Dame-01.JPG)

Plan podróży: Midi-Pyrenees – Conques

Wieś położona na zboczu doliny, u zbiegu rzek Dourdou i Ouche w średniowieczu stanowiła potężny ośrodek pielgrzymkowy na szlaku św. Jakuba do Composteli („conche” w starofrancuskim oznacza muszlę). Miejscowość zachowała średniowieczną zabudowę z ciasnymi, kamiennymi uliczkami. Założone w VIII wieku przez Dadona, w miejscu kościoła zniszczonego około roku 730 przez Saracenów, opactwo w Conques było od końca IX w. związane z kultem św. męczenniczki z IV wieku – Foi. Relikwie świętej pojawiły się w Conques w roku 866, w wyniku ich pozyskania z opactwa w Agen. Od roku 817 w Conques przyjęto regułę benedyktyńską. W X wieku rozpoczął się ruch pielgrzymkowy do Composteli – opactwo z Conques znalazło się stopniowo na jednej z odnóg szlaku św. Jakuba. Pod koniec X wieku Rajmund, hrabia Rouergue, po zwycięstwie nad muzułmanami i narodzinach dziecka podarował opactwu łup zdobyty na przeciwnikach łącznie ze srebrnym siodłem, z którego mnisi wykonali krzyż. St. Foy (po starofrancusku – wiara) wkrótce stała się patronką rekonkwisty.

Conques – widok ogólny (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Conques_-_panorama.jpg)

Sława opactwa w Conques szybko się rozprzestrzeniała. W ukończonej przed rokiem 1020 księdze Liber miraculorum sancte Fidis (Księga cudów św. Foi) Bernard z Angers opisał ówczesne życie Conques jako ważnego ośrodka kultu. W połowie XI wieku z inicjatywy opata Odalryka przystąpiono do budowy nowego, okazałego kościoła, który możemy oglądać do dziś. Jego długość wynosi około 60 metrów, sklepienie nawy wznosi się dość wysoko jak na warunki romańskie, bo 22 metry nad posadzką, wieża nad transeptem osiąda wysokość ponad 26 metrów. W nawie znajdują się grube sklepienia kolebkowe. 212 kolumn posiada zdobione kapitele o różnorodnych motywach – roślinnych, zwierzęcych, symbolicznych, biblijnych, wreszcie przedstawiających żywot patronki pielgrzymów. Sławny tympanon fasady zachodniej przedstawia Sąd Ostateczny – poniżej Chrystusa w majestacie o dusze walczą na wadze archanioł Michał z diabłem, po prawej od Chrystusa znajdują się zbawieni, po lewej – piekło i potępieni torturowani i pochłaniani przez paszczę Lewiatana. Po tej stronie znalazła się i postać w stroju biskupim. Swoje miejsce na tympanonie ma i patronka kościoła – St. Foi.

Tympanon fasady głównej kościoła w Conques (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Conques%2CPradelles…_%28oct.et_nov._2012%29_057.JPG)

Pod koniec XI wieku dwaj zakonnicy z Conques zostali biskupami – jeden w Pampelunie, drugi w Barbastro, w Aragonii, której władca Piotr I wkrótce założył klasztor pod wezwaniem św. Foi. W przewodniku pielgrzyma do Santiago de Compostela, jaki sporządził około roku 1140 Aimery Picaud zapisano „Burgundczycy i Niemcy, którzy podróżują drogą do Saint-Jacques du Puy czczą relikwie św. Foi, dziewicy i męczennicy, której święta dusza po obcięciu głowy przez morderców w górskiej miejscowości Agen, została zaniesiona przez chóry anielskie do nieba na kształt gołębicy i ukoronowana laurem nieśmiertelności.” Jak relacjonował dalej Picaud „cenne ciało błogosławionej Foi, dziewicy i męczennicy, zostało ostatecznie pogrzebane z czcią przez chrześcijan w dolinie zwanej powszechnie Conques. Ktoś zbudował nad nim piękną bazylikę, w której na chwałę Bożą, po dziś dzień reguła św. Benedykta jest z wielką pieczołowitością zachowywana; wiele łask spływa na zdrowych i chorych, u drzwi bazyliki wypływa doskonałe źródło, którego walory są jeszcze bardziej cudowne niż da się to opowiedzieć.”

Przed kościołem w Conques (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Conques%2CPradelles…_%28oct.et_nov._2012%29_055.JPG)

Apogeum znaczenia opactwa i miejscowości przypada na pełne średniowiecze – wiek XIII. Miasteczko liczyło wówczas około 3000 mieszkańców, posiadało radę, targ, wagę i umocnienia. Wojny i zarazy XIV stulecia spowodowały kryzys i przyspieszyły schyłek średniowiecza. W związku z ograniczeniem ruchu pielgrzymkowego do Compostelipodupadł także miejscowy klasztor.  Podczas rewolucji francuskiej zsekularyzowany kościół, w tym rzeźby, udało zachować się przed zniszczeniem, jednakże popadły w zaniedbanie. Zniszczono budynki klasztorne z XI-XII w. Prace restauracyjne rozpoczęto w roku 1872 z inicjatywy biskupa Rodez Bourreta, zaś do opactwa sprowadzono kanoników regularnych. W l. 1987-1994 wnętrze otrzymało witraże autorstwa miejscowego twórcy Pierre’a Soulages Najcenniejsze obiekty z dawnego skarbca opactwa, sięgające czasów karolińskich, przeniesiono w roku 1911 do muzeum. W rejonie znajduje się również XIV-wieczna rezydencja chateau d’Humieres, gotycki most pielgrzymi z roku 1410, zbudowany na podwalinach wcześniejszej przeprawy.

Absyda kościoła w Conques (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Conques_abbaye_de_ste_foy_001.JPG)

Plan podróży: Owernia – Aurillac

W Aurillac urodził się benedyktyński mnich Gerbert, późniejszy papież Sylwester II, który kanonizował patrona Polski św. Wojciecha i zapewnił utworzenie pierwszej w naszym kraju metropolii. Był on uznawany za osobę niezwyklę uczoną. Samo miasto powstało na miejscu dawnego galijsko-rzymskiego osiedla Aureliacum. W IX wieku istniał tu zamek miejscowej rodziny feudalnej. Hrabia Gerald ufundował w roku 885 benedyktyński klasztor, w którym pierwsze lata życia zakonnego spędził przyszły papież Sylwester II.

Pozostałości zamku św. Szczepana w Aurillac (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File: Aurillac_ChateauSaintEtienne.jpg)

Przy opactwie rozwinęło się miasteczko. Koegzystencja władzy świeckiej i duchownej była czasami trudna – w roku 1255 doszło nawet do starć i podpisania ugody zwanej traktatem z Aurillac, która uregulowała wzajemne stosunki. W XIV do Aurillac zawitała wojna stuletnia – miasto odparło jednak oblężenie Anglików. W XVI wieku doszło do zniszczeń z rąk hugenotów – w roku 1569 miasto poprzez zdradę dostał się w ich ręce, co skończyło się rzezią oraz splądrowaniem opactwa, spłonęła wtedy cała klasztorna biblioteka. Opactwo odbudowano w XVII wieku, który był także stuleciem reformy benedyktyńskich zgromadzeń. Zlikwidowano je podczas rewolucji francuskiej.

Widok na kościół i dzielnicę św. Geralda (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aurillac_QuartierStGeraud.jpg)

Zachował się kościół św. Geralda z elementami romańskimi (najstarsze z XI. stulecia) i gotyckimi oraz barokowym XVII- i XVIII-wiecznym wyposażeniem. Drugim zabytkowym kościołem jest gotycki kościół Notre-Dame-aux-Neiges z 1 połowy XIV wieku. Gotycki charakter ma też tzw. dom konsula. Nad miastem wznoszą się pozostałości zamku św. Szczepana – w zamku mieści się obecnie muzeum wulkanów. Barok w mieście reprezentują XVII-wieczny ratusz, kaplica z 1 poł. XVII wieku za XVIII-wiecznymi malowidłami, a także dawne kolegium jezuickie.

Kościół Notre-Dame-aux-Neiges (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aurillac_-_Eglise_Notre-Dame-aux-Neiges_-1.jpg)

Plan podróży: Owernia – Blesle

Zaliczane do jednej z najładniejszych wsi we Francji Blesle, rozłożyło się u wschodnich podnóży Masywu Centralnego, w dolinie u stóp bazaltowych urwisk. Zanotowaną w XI wieku nazwę Blasilla wiąże się z możliwością istnienia tu galijsko-rzymskiej posiadłości. Istniała tu już za czasów merowińskich parafia. Benedyktyńskie żeńskie opactwo św. Piotra zostało erygowane w 2 połowie IX wieku przez Ermengardę, matkę księcia Akwitanii Wilhelma Pobożnego, który później ufundował słynne opactwo w Cluny. Pod koniec XI wieku w Blesle pojawili się możni baronowie z rodu Mercoeur, którzy postanowili tu zbudować zamek, wchodząc w konflikt z miejscową ksienią. Doszło nawet do prób zbrojnego zajęcia opactwa.

Uliczka w Blesle (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Blesle04.JPG)

Na początku XIII wieku przy mediacji królewskiej wynegocjowano kompromis na zasadzie równowagi władzy duchownej i świeckiej w miasteczku. W zamian za ustępstwa ze strony opactwa baronowie mieli zapewniać obronę klasztoru oraz płacić mu daninę. Kompromis był jednak naruszany – mimo protestów mniszek wzniesiono m.in. w pobliżu opactwa dzisiejszą Wieżę Dwunastu Rogów. XII wiek to okres rozbudowy opackiego kościoła św. Piotra, zaś w XIV stuleciu, w związku z rozwojem miejscowości wzniesiono kolejny, gotycki kościół – św. Marcina. Opactwo zostało przyłączone do kongregacji kluniackiej.

Wieża Dwunastu Rogów (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Blesle01.JPG)

Opactwo zlikwidowane zostało w roku 1789. Zburzono wtedy dzwonnicę kościoła klasztornego, zaś kościół św. Marcina został sprzedany i rozebrany niemal w całości… z wyjątkiem dzwonnicy, którą przeznaczono na wieżę zegarową. Rozpoczął się również upadek miasteczka, kontynuowany w wieku XIX, w związku z emigracją zarobkową. Blesle zachowało szereg zabytków – obok dawnego kościoła opackiego oraz dawnej dzwonnicy kościoła św. Marcina znajduje się tu gotycka kaplica, dawny zamek rodu Mercoeur, romańskie i gotyckie domy.

Wnętrze kościoła w Blesle (źródło i licencja: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Eglise_romane_de_Blesle.JPG)