Historia. Niespójność architektury katedry Notre-Dame w Rouen doskonale obrazuje jej dzieje. Stoi ona na miejscu poprzednich kościołów biskupich – począwszy od tego pierwszego, z początków IV wieku (z roku 314 pochodzi wzmianka o miejscowym biskupstwie), przez katedrę z czasów św. Ouena (Dadona), którą wizytował Karol Wielki i którą spalili Wikingowie. Kolejny kościół był świadkiem chrztu księcia Normanów Rollona (911) i jego pogrzebu (931). Tę katedrę powiększył książę normandzki Ryszard I – po nieudanej próbie oblężenia miasta przez Franków wspartych wojskami Ottona I w roku 946. Rozbudowano ją w 2 połowie XI wieku, a pożar wywołany uderzeniem pioruna zniszczył tę katedrę w roku 1110. Następna katedra spłonęła w znacznej części podczas pożaru miasta w roku 1200.
I właśnie wtedy, za arcybiskupa Gautiera, na początku XIII wieku, pod wpływem francuskiego gotyku, w stolicy Normandii podjęto decyzję o wzniesieniu obecnej świątyni sięgającej niebieskich wyżyn. Jej budowa przebiegała w różnych stylach. Po pierwsze, wykorzystano zachowane z pożaru elementy poprzedniego kościoła, w tym wieżę Saint-Romain – pierwotnie z XII stulecia. Prezbiterium zakończone w latach 30-tych XIII stulecia nosiło znamiona najnowszych trendów gotyckiego stylu. Nawa główna autorstwa innego architekta, ukończona w roku 1237 kiedy to konsekrowano całość, odpowiadała natomiast stylistyce wcześniejszej, XII-wiecznej katedry. Również krużganek prezbiterium z trzema kaplicami stanowił powtórzenie rozwiązania z poprzedniej konstrukcji. Uwagę zwraca pozorny poczwórny podział ścian nawy głównej oraz typowa dla architektury normandzkiej wieża na skrzyżowaniu transeptu z nawą główną (odbudowana po pożarze od pioruna w XI w.). Na przełomie XIII i XIV stulecia doszło do przebudowy obu fasad transeptu w stylu naśladującym rozwiązanie z paryskiej Notre-Dame, wzbogacone o bardziej efektowną szatę rzeźbiarską. W dekoracji tej z kolei naśladowano centralne założenie z katedry w Reims (Ukoronowanie Najświętszej Marii Panny). W XIV wieku dodano kaplice przy nawach bocznych, odbudowano także po pożarze iglicę wieży nad transeptem.
Dalsze prace prowadzono przy katedrze w drugiej połowie XV stulecia. Przebudowano zwieńczenie wieży północno-zachodniej (Saint Romain), która osiągnęła 82 metry i rozpoczęto budowę 75-metrowej tzw. „Wieży Maślanej” (Tour de Beurre) zakończoną w roku 1507. Według miejscowej tradycji część środków na postawienie tej ostatniej pozyskano z udzielania dyspens na spożycie masła w okresie Wielkiego Postu w zamian za inny rodzaj ofiary – pieniężny. Inna wersja podaje, że nazwę przyjęto od „maślanego” koloru kamienia wieży. Po postawieniu wieży południowo-zachodniej próbowano poprzez przebudowę zachodniej fasady w l. 1509-1530 usunąć powstały brak harmonii. Fasada zachodnia osiągnęła w ten sposób szerokość prawie 62 metrów, największą we Francji. W l. 1538-1557 dokonano odbudowy zwieńczenia wieży nad transeptem, która sięgnęła 128 metrów. W 2 połowie XVI wieku katedra stała się kilkakrotnie celem aktów bezczeszczenia i wandalizmu ze strony miejscowych kalwinistów, którzy niszczyli rzeźby, nagrobki, stalle i witraże. W roku 1789, wraz z ustawą Talleyranda i Mirabeau, kościół przeszedł na majątek rewolucyjnego państwa, które rozpoczęło wyprzedaż zgromadzonego tu wyposażenia – część po prostu przetopiono na cele finansowe i militarne. Sam budynek zamieniono, mimo protestów mieszkańców, na świątynię Rozumu oraz miejsce wydarzeń „kulturalnych”.
Plac przed katedrą przemianowano na plac Rozumu, zlikwidowano również przykościelny cmentarz. W roku 1796 mieszkańcy Rouen wymogli na władzach powrót katedry do funkcji sakralnych. W roku 1822 kolejny pożar od pioruna zniszczył iglicę wieży nad transeptem. Odbudowywano ją kilkadziesiąt lat aż do roku 1876 – wzniosła się na wysokość 151 metrów i stanowiła wówczas najwyższy budynek na świecie. Nie mogło się to podobać to Gustawowi Eiffelowi i jego kolegom z postępowych lóż, którzy niedługo potem, na setną rocznicę wybuchu „wielkiej” rewolucji francuskiej przygotowali żelazne „cudo” w Paryżu, jak deklarowali – tymczasową dekorację wystawy, która pozostała jednak w centrum stolicy (w międzyczasie wysokość wieży w Rouen „pobiła” katedra w Kolonii wznosząc się na wysokość wieży nieco ponad 157 metrów). Podczas nalotów RAF w kwietniu 1944 roku na katedrę w Rouen spadło kilka bomb – uszkadzając południową nawę oraz dwie z rozet (na szczęście jedna z bomb nie wybuchła). Kolejny nalot, tym razem amerykański – przed inwazją w Normandii, na początku czerwca 1944 roku doprowadził do pożaru wieży północno-zachodniej (Saint-Romain). Odbudowa katedry po zniszczeniach wojennych trwała aż do roku 1956. Ostatnia z dziejowych katastrof miała miejsce w roku 1999, kiedy to silna wichura zwaliła jedną z neogotyckich, XIX-wiecznych wieżyczek wieży nad transeptem, która runęła na dach prezbiterium oraz uszkodziła pozostałe. Wieżyczki odbudowano w l. 2010-2012.
Architektura i rzeźba. Opisany wyżej brak spójności architektonicznej katedry oznacza jednocześnie jednak brak monotonii. Był on jednocześnie jedną z przyczyn wyboru tego właśnie kościoła jako temat znanej serii malowideł z roku 1893 autorstwa Claude Moneta. W niejednolitej fasadzie uwagę przykuwa jej najstarszy element – wczesnogotycka wieża Saint-Romain, element XII-wiecznej katedry. Jak się przypuszcza funkcjonowała ona wówczas jako wolnostojąca dzwonnica, połączona z fasadą przy budowie obecnej katedry w XIII wieku. Patronem wieży jest biskup Rouen z 1 poł. VI stulecia, z czasów panowania merowińskiego króla Dagoberta I – Romanus. Według tradycji miał on poskromić węża (czy też gargulca) znad Sekwany. Obecny kształt szczytu wieża otrzymała w 2 poł. XV stulecia, odbudowano go po zniszczeniach roku 1944. Podobnie „doczepiona” do bryły katedry wydaje się być omawiana już wyżej „Maślana” Wieża z przełomu XV i XVI wieku, różniąca się barwą od reszty fasady. Oprócz tego fasadę zdobią cztery mniejsze wieżyczki. Portale wejściowe drzwi bocznych są połączeniem wczesnego gotyku z 2 połowy XII stulecia i XIII-wiecznych tympanonów. Ten po lewej (od strony wieży Saint-Romain) przedstawia sceny z życia dwóch świętych Janów – Ewangelisty (na górze) i św. Jana Chrzciciela. Portal drzwi prawych przedstawiający Chrystusa Tronującego oraz męczeństwo św. Szczepana nosi ślady uszkodzeń przez hugenotów. Ślady takie nosi również portal środkowego wejścia, który jest późniejszy i pochodzi z 1 połowy XVI wieku, kiedy to „dostosowywano” fasadę do Maślanej Wieży. Jest on poświęcony patronce katedry – Najświętszej Marii Pannie i przedstawia tzw. Drzewo Jessego.
Rozetę portalu odbudowano po zniszczeniach II wojny światowej. Portalu „bibliotecznego” przy północnym transepcie z powodu prac remontowych przy wieży Saint-Romain niestety nie oglądaliśmy. Wg przewodników przedstawia on scenę Sądu Ostatecznego w towarzyszeniu aniołów, apostołów i męczenników oraz mądrych i głupich panien z ewangelicznej przypowieści. Portal transeptu południowego na tympanonie przedstawia z kolei Misterium Paschalne – mękę i śmierć Chrystusa, złożenie do grobu, zmartwychwstanie i wniebowstąpienie. Na podstawie portyku południowego przedstawiono historie ze Starego Testamentu – Hioba, Jakuba, Józefa i Judyty oraz przypowieść o bogaczu i biedaku. Szczyt portyku zdobi Ukoronowanie NMP, a na filarze dzielącym drzwi stoi okazały Chrystus. Towarzyszą mu figury Apostołów i Diakonów w niszach. Patrząc dalej w stronę prezbiterium, oprócz potężnej 151-metrowej wieży nad transeptem uwagę zwraca pozłacana figura Matki Bożej z roku 1541, wieńcząca kaplicę Notre-Dame. Elewacje katedry zdobią również pomniejsze, interesujące detale kamieniarskie.
Wnętrze. W długim na 136 metrów wnętrzu roueńskiej katedry (przy czym sama nawa zajmuje zaledwie 60 metrów, a jej wysokość wynosi ok. 27 metrów) zwróćmy uwagę na rzeźby proroków i świętych w obejściu prezbiterium, sarkofag, gdzie złożono serce Ryszarda Lwie Serce (przy południowej części transeptu), nagrobek Hrolfa – Rollona, epitafia św. Maurille’a – miejscowego arcybiskupa, syna Rollona – Wilhelma i biskupa Wilhelma z Estouteville, a także XIII/XV-wieczne witraże. Brakuje nagrobka księcia Bedfordu, spiritus movens, skazania Joanny d’Arc, który został zniszczony w roku 1562 przez hugenotów. Pokancerowali oni również figury apostołów, świętych, proroków i biskupów z fasady, ustawione dziś w galerię w obejściu prezbiterium. Pod wieżą Saint-Romain znajduje się dawne baptysterium, w przyziemiu Wieży Maślanej – dawny kościółek Saint-Etienne. W północnej części transeptu widoczna jest klatka schodowa prowadząca dawniej do biblioteki, wzniesiona w 2 poł. XV wieku i nadbudowana tuż przed rewolucją francuską – w roku 1788, z zachowaniem gotyckiego stylu. W prezbiterium widać z kolei odnowione po zniszczeniach rewolucji (podpalono wtedy wyposażenie kościoła) rzeźbione, XV-wieczne stalle.
LINKI
GALERIA
FILIA PRIMOGENITA 
Bardzo dobre streszczenie losów katedry! Wsparłem się nim w moim artykule o świątyni 🙂 Dzięki!