Miasto. Chartres, liczące dziś około 40 tysięcy mieszkańców, rozłożyło się około 70 kilometrów na południowy zachód od Paryża w cieniu wielkiej katedry, widocznej między domami w miarę zbliżania się do jego centrum. Jego nazwa pochodzi od plemienia Carnutów, którzy zamieszkiwali ten teren i mieli tu osadę, którą Rzymianie nazwali po podboju Galii Autricum. Było to znaczące miasto z akweduktami, okazałym amfiteatrem i forum. W połowie III wieku ewangelizowali je święci Eodald i Altin. W IV wieku w mieście nazywanym wówczas Carnotum istniało już biskupstwo, które rozwijało się mimo niespokojnych czasów. Okres najazdów ludów barbarzyńskich, które doprowadziły do upadku cesarstwa na zachodzie trwał przez kolejne stulecia, do czego dochodziły konflikty między feudałami. W roku 743 Chartres zajął i splądrował Hunald, pan Akwitanii. W czerwcu roku 858 miasto spalili Normanowie – Duńczycy. W roku 876 Karol Łysy podarował Chartres relikwię welonu Dziewicy Maryi, co sprawiło, że miasto stało się ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym. W lutym roku 886 miasto obroniło się przed Duńczykami, a w roku 911 przez Normanami Rollona. To ostatnie szczęśliwe wydarzenie przypisywano wstawiennictwu Maryi, otrzymanej od cesarza karolińskiego relikwii jej szaty (Santa Camisa) i modłom świątobliwego biskupa Gantelma. Co ciekawe, w tym samym roku Rollon przyjął chrzest i stał się pierwszym księciem krainy u ujścia Sekwany nazywanej Normandią, lennikiem Karola III. W roku 1116 miasto zamierzał oblec król Ludwik VI przeciwko Tibaudowi IV, jednak procesja jaka wyszła z powyższą relikwią skłoniła go do rezygnacji z walki.
W szczytowym średniowieczu miasto, stanowiące centrum żyznego regionu Beauce, znajdowało się we władaniu hrabiów Blois i Szampanii, w roku 1286 przeszło pod władztwo korony. W mieście działała m.in. pod patronatem biskupa w l. 1006-1028 Fulberta i biskupa w l. 1090-1116 – św. Iwona z Chartres znana szkoła katedralna, która wykształciła wielu znamienitych teologów i filozofów. Jednemu z jej uczonych Bernardowi z Chartres przypisuje się słynną sentencję o karłach na ramionach gigantów, które widzą dzięki temu dalej i lepiej. W latach 1176-1180 biskupem Chartres był Jan z Salisbury, sekretarz i towarzysz Tomasza Becketa na francuskim wygnaniu, który schronił się przed siepaczami, którzy w roku 1170 przyszli do katedry w Canterbury by zamordować jej arcybiskupa. Był on autorem szeregu dzieł naukowych, w tym historycznych obejmujących m.in. skrócony żywot św. Tomasza. Złote stulecia średniowiecza XII oraz XIII się kończyły i nadchodziło XIV stulecie – czas wojny, schizmy i zarazy. Wojna stuletnia nie dotknęła Chartres bezpośrednio – choć z pierwszym jej okresem wiąże się podpisanie w roku 1360 w pobliskim Bretigny rozejmu między Janem Dobrym a Anglikami po klęsce francuskiej pod Poitiers. W roku 1417, w wyniku kampanii Henryka V miasto dostało się w ręce angielskie. Zostało zajęte przez Karola VII w roku 1432. Od roku 1528 było siedzibą księstwa, którego tytuł dzierżyli książęta orleańscy. W roku 1568, podczas wojen hugenockich, Chartres zostało zaatakowane przez stronę kalwińską – oddziały Kondeusza, jednak bez powodzenia. W roku 1591 zajął je Henryk Nawarry, który w roku 1591 koronował się tu, mimo oporu katolickich mieszczan, na króla Francji (zob. artykuł).
W roku 1944 miasto znacznie ucierpiało podczas działań alianckich, natomiast katedra została oszczędzona, mimo, iż pierwotnie miała podzielić los m.in. klasztoru na Monte Cassino. Dowództwo przekonał rekonesans pułkownika Welborna Bartona Griffitha przeprowadzony celem potwierdzenia, czy w katedrze znajdują się siły niemieckie i posterunek obserwacyjny. Griffith przedostał się do katedry z drugim żołnierzem, składając raport, że kościół nie został zajęty przez Niemców. W rezultacie odwołano jego ostrzał artyleryjski. Pułkownik zginął 16 sierpnia 1944 roku podczas walk w rejonie miasta, na dwa dni przed zajęciem miasta przez siły 3 Armii Pattona. Co ciekawe jego rola w ocaleniu katedry pozostała szerzej nieznana do roku 1994.
Zabytki. Oprócz katedry, która została opisana w odrębnym artykule, w mieście – zwłaszcza na zboczu opadającym w dolinę Eure, zachowało się szereg ciekawych miejsc. W pobliżu samej Notre-Dame stoi dawny barokowy pałac biskupi z 1 połowy XVIII w., wzniesiony w miejscu poprzedniej rezydencji z czasów św. Iwona (XII wiek). Od rewolucji pałac był wykorzystywany jako siedziba administracji, a podczas I wojny światowej stacjonowali tu żołnierze, którzy dopuszczali się aktów wandalizmu. Potem urządzono tu muzeum sztuk pięknych. W rejonie znajduje się zespół budynków stanowiących dawniej własność kapituły (tzw. Kwartał Loens). Idąc w stronę miasta – czy to na południe od katedry czy w stronę rzeki Eure napotkamy szereg starych średniowiecznych i renesansowych domów, w tym Dom Łososia. Niestety część starej zabudowy została zburzona pod koniec XIX w. i w latach 60-tych XX w.
Saint-Aignan. Idąc przez centrum w stronę południową na oskarpowanym wzniesieniu mijamy gotycki kościół pod wezwaniem św. Aignana. Pierwszy kościół w tym miejscu powstał z inicjatywy biskupa Chartres na przełomie IV i V wieku, w obecnej formie pochodzi z XVI-XVII wieku, choć znajdziemy tu także elementy wcześniejsze np. XIV-wieczny portal fasady zachodniej. Pierwotne witraże zostały uszkodzone podczas ataku na Chartres hugenotów w roku 1568, a podczas rewolucji końca XVIII stulecia świątynię zamieniono na stodołę. Widoczne zaniedbane polichromie i dekoracje stropu pochodzą z okresu jej renowacji i są XIX-wieczne.
Saint-Pierre. Poniżej kościoła Saint-Aignan znajduje się dawny opacki kościół Saint-Pierre. Miejscowe opactwo benedyktyńskie zostało założone poza murami miasta przypuszczalnie w VII stuleciu. Podczas najazdów normańskich roku 858 i 911 dwukrotnie było niszczone. Po tym drugim najeździe zostało odbudowane w 1 połowie X wieku. Z tego okresu pochodzi zachodnia wieża o charakterze obronnym – jedyny element kościoła, który zachował się z pożarów lat 1077 i 1134. W roku 1007 zmarł w opactwie św. Gilduin, co wzmocniło jego prestiż jako sanktuarium. Budowę nowego założenia rozpoczęto niezwłocznie po pożarze z roku 1134 i do końca XII stulecia zakończono prezbiterium, zaś do roku 1320 – całość gotyckiej bazyliki. Przy kościele, od strony południowej powstał kompleks klasztorny, odbudowany po pożarze roku 1584 i zbarokizowany w wieku XVIII. Kompleks ten został zniszczony w części podczas rewolucji roku 1789 kiedy to budynki opackie przeznaczono na stajnie dla wojska (obecnie mieści się tam szkoła), a sam kościół – na wytwórnię saletry. Dziś, poza wspomnianą wieżą z X wieku, znajdziemy tu ciekawe witraże oraz eleganckie wnętrza.
Pozostałość kościoła Saint-Andre. Aby dotrzeć do kolejnego dawnego kościoła w mieście, który przeszedł burzliwe losy należy wzdłuż skarpy rzeki Eure wrócić ku wschodnim podnóżom katedralnego wzgórza. Kościół św. Andrzeja wzniesiono już w starożytności, w miejscu dawnego amfiteatru. Po najazdach normańskich został postawiony nowy budynek, zniszczony przez pożar w roku 1134. Z 2 połowy XII stulecia pochodzi obecnie widoczna bryła, przebudowana w XVI i XVII wieku. Podczas wielkiej rewolucji kościół zamknięto, jego iglicę zburzono, a całość zamieniono w magazyn zbożowy, po czym pozostawiono samemu sobie. W roku 1805 zawaliła się kaplica Najświętszej Marii Panny, co skłoniło władze do podjęcia decyzji o rozebraniu prezbiterium. Kadłubek, który ucierpiał następnie podczas pożaru w roku 1861 i działań wojennych w roku 1944, został odnowiony na początku obecnego stulecia z przeznaczeniem na dom kultury.
Jak wspomniano w artykule o katedrze – parkingi w Chartres są płatne, a ceny wahają się od 1 do prawie 2 EUR za godzinę postoju.
LINKI
KOŚCIÓŁ SAINT-PIERRE W MAPPINGGOTHIC.ORG
KOŚCIÓŁ ST-AIGNAN – ZDJĘCIA/OPIS FR.
KOŚCIÓŁ ST-PIERRE – ZDJĘCIA/OPIS FR.
GALERIA
FILIA PRIMOGENITA 